Problemen met Immunologische relaties

Het feit dat een organisme, het embryo, opgroeit binnen een ander organisme, het moederdier, schept bepaalde problemen op het gebied van de immunologie. Immers, het embryo draagt voor de helft genen van de vader, is dus vreemd weefsel, dat normaliter afgestoten zou worden. Hetzelfde geldt trouwens voor sperma, want dat is puur van de vader afkomstig. Met name de opslag van spermatoforen (zaadbolletjes) bij levendbarende tandkarpers, waardoor voorraadbevruchting mogelijk is, zou normaal gesproken problemen moeten geven.

Xenotoca variata, een hooglandkarper [foto Juan Carlos Merino]

Bij de gewone zwaarddrager, Xiphophorus helleri, is aangetoond dat er een immuniteitsreactie bestaat bij drachtige wijfjes. Transplantaten van embryoweefsel in de buikholte werden vernietigd. De moeder reageerde als een actief-immune 'gastheer' en tolereerde de antigenen van het embryo niet. De mogelijkheid bestaat dat de plaats waar de embryo's zich normaal ontwikkelen, het ovarium, een soort 'vrijplaats' is waar de lymfeklieren niet volledig functioneren. Dit is nog helemaal niet duidelijk. Stukjes weefsel van embryo's die in het ovarium werden geplaatst, werden vernietigd. Embryo's die elders in het lichaam van de moeder werden geplaatst, werden eveneens afgebroken door de afweermechanismen van de moeder. In beide gevallen bleven de embryo's die al aanwezig waren niet aangetast.

De embryo's worden omgeven door een omhulsel. Het kan zijn dat dit als immuniteitsbarrière fungeert, doordat het voorkomt dat de antigenen van het embryo de moeder bereiken. Daardoor wordt het immuniteitssysteem van de moeder niet gealarmeerd. Bij Heterandria formosa zijn bovendien knooppunten in het epitheel aangetoond, die ook bekend zijn van de testikels van zoogdieren. Ook zij vormen een extra immunologische barrière.
Het embryo neemt ook immuniteit van de moeder over. Antistoffen die in het moederlichaam circuleren kunnen soms ook aangetoond worden bij de embryo's. Dit gaat o.a. op voor Gambusia affinis en de Goodeidae.

Xenoophorus captivus, ook een hooglandkarper of Goodeide [foto J.C. Merino]

Wat de 'giftigheid' van zaadcellen betreft tast men nog volledig in het duister. Bij Poecilia is aangetoond dat het sperma antigeen is. Toch kunnen levenskrachtige zaadcellen ten minste tien maanden in het ovarium van poeciliiden opgeslagen blijven. Rara hoe kan dat? Waarom is er geen immunologische reactie?